Dla każdego człowieka zaspokojenie kluczowych potrzeb w dzieciństwie ma bardzo istotny wpływ na sposób działania w życiu dorosłym.
Style przetrwania to sposoby, które będąc dziećmi zaczynamy stosować w celu utrzymania więzi z rodzicami. Dzieci zauważają, co rodzice w nich akceptują, ą co odrzucają. Zaczynają więc podświadomie zachowywać się tak, aby zapewnić sobie miłość i akceptację rodziców, a także żeby zachować więź z opiekunami. Te sposoby działania z jednej strony zapewniają nam poczucie relacji z rodzicem, z drugiej strony w życie dorosłe wchodzimy pozbawieni tej części siebie, która była nieakceptowana przez rodziców.
Dlatego podstawowym pytaniem w terapii pracy ze stylami przetrwania jest kwestia: z której części siebie musiałeś zrezygnować, żeby zachować więź z rodzicami?
Według NARM (Neuroaffective Relation Model) nurtu zajmującego się leczeniem traumy rozwojowej wyróżniamy pięć biologicznie uwarunkowanych potrzeb, które warunkują poczucie równowagi w życiu dorosłym, potrzebę: kontaktu, dostrojenia, zaufania, autonomii, miłości i seksualności.
Stopień w jakim te potrzeby zostały zaspokojone we wczesnym życiu określa naszą witalność i równowagę psychofizjologiczną w życiu dorosłym. Poniżej omówię w wielkim skrócie, każdą potrzebę w kontekście adaptacyjnych stylów przetrwania.
KONTAKT
Podstawowe pytanie: Czy mogę czuć się bezpieczny czując?
Jest podstawową potrzebą w wieku od 0-6 miesiąc życia. Kiedy opiekunowie nie zaspokajają tej potrzeby. Dziecko, żeby nie czuć związanego z utratą kontaktu bólu odcina się od odczuć z ciała. Początkowo to oddzielenie od ciała pełni rolę ochronną z czasem brak kontaktu z ciałem prowadzi do psychofizjologicznej dysregulacji. W wyniku, której człowiek dorosły kształtuje swoje życie wyłącznie pod kątem dwóch dziedzin:
umysłowych, ten typ człowieka może być wybitnym myślicielem -inteligencja zazwyczaj pełni tutaj rolę utrzymywania emocjonalnego dystansu. Mechanizm przetrwania to: projekcja, intelektualizacje.
Lub
duchowych człowiek taki ma skłonności do nadawania swoim przeżyciom wymiaru duchowego. Większość tych osób szuka kontaktu z przyrodą, bogami, ponieważ świat postrzegają jako miejsce bez miłości. Mechanizm przetrwania: dysocjacja i zamrożenie.
Najczęściej wykonywane zawody to sędzia, prawnik, informatyk, nauczyciel, lekarz, naukowiec, guru, energoterapeuta, duchowny.
Osoby z zaburzeniami kontaktu czują się bardzo samotne, nie maja jednak świadomości, że to one same unikają ludzi. Pragnienie kontaktu występuje przy równoczesnym lęku przed nim. Często wycofują się z relacji w stresujących momentach. Kiedy trochę ujawnią się w kontakcie zaczynają czuć wstyd. Podstawowy lęk zawiera się w przekonaniu: umrę jeśli będę czuć, lepiej być niewidzianym.
Odczuwają wstydu z powodu potrzeb, często wyrażają intelektualną albo duchową wyższość, czują lęk przed złością, mają potrzebę kontrolowania siebie i otoczenia, przejawiają zainteresowania medytacjami, czują lęk przed tłumem, nie mają kontaktu z ciałem.
Zaburzony komunikat: Jestem, mam prawo być.
Swoją tożsamość opierają o wstyd albo dumę. Tożsamość oparta o wstyd to przekonania: jestem ciężarem dla innych, jestem niedopasowany. Tożsamość oparta o dumę to: jestem dumny, że nie potrzebuję innych.
Rozwiązanie w terapii NARM
Nie zapraszamy klientów do szybkiego kontaktu z ciałem, bez znalezienia wcześniej zasobu, przyglądamy się dynamice wchodzenia w kontakt i wychodzenia z kontaktu. Subtelnie zwracamy uwagę na to co funkcjonuje dobrze w życiu klienta, regulujemy układ nerwowy . Nie naciskamy na kontakt, pomagamy klientowi osadzić się w odczuwaniu siebie bardzo delikatnie ponieważ każdy kontakt z ciałem jest dla tej osoby przerażający. Terapeuta powinien być otwarty na pracę ze złością, oporem przed kontaktem, wstydem i nienawiścią wobec siebie. Dla takich osób konieczne jest zmierzenie się z tym co w umyśle, żeby przywrócić kontakt ze sobą i innymi, tak żeby klient poczuł, że to jest bezpieczne być widzianym przez innych. Kiedy klient utrzymuje kontakt wzrokowy oznacza, że ufa terapeucie. Układ nerwowy takiej osoby jest bardzo przeciążony , oddech spłycony, przepona i brzuch zaciśnięta.
Postawa terapeuty:
Uważna obecność, postawa zaciekawienia bez oceny, otwartość zamiast planu, nie lęczę , nie komentuję, pytam o intencje, wszystkie strategie są w kliencie i będą się pojawić, terapeuta dba o samoregulację. Zdejmuje presją z siebie i zwalnia.
DOSTROJENIE
Podstawowe pytanie: Czy mogę być kochany i jednocześnie realizować swoje potrzeby?
Podstawowa potrzeba w wieku od 6-18 miesiąca życia. Strategia przetrwania rozwija się kiedy opiekun nie dostraja się do potrzeb dziecka, np.: matka w depresji po porodzie, nie reagowanie na płacz, długi pobyt w szpitalu dziecka.
W tym okresie życia dziecko uczy się regulować swój układ nerwowy w kontakcie z matką, jeśli nie ma do niej fizycznego lub emocjonalnego dostępu maluch rezygnuje ze swoich potrzeb i zaczyna koncentrować się na realizowaniu potrzeb innych osób, a w szczególności rodziców.
Wiele osób, które rozwinęło ten styl przetrwania zostaje opiekunami ludzi lub zwierząt lub darczyńcami, posiadają oni niezwykły dar dostosowywania się do potrzeb innych osób. Nie mają jednak kontaktu ze swoimi potrzebami, dlatego często wchodzą w związki współuzależniające. Najcześciej wykonywany zawód: psycholog, terapeuta, pielęgniarka, właściciel schroniska
W tej strategii wyróżniamy dwa typy:
Zahamowany gdy utrata opieki jest bardzo dotkliwa i następuje wcześnie. Osoby te albo czują wstyd, że posiadają jakiekolwiek potrzeby, albo dumę, że nie posiadają potrzeb.
Niezapokojony gdy brak więzi nie jest bardzo dotkliwy i pojawia się później. Osoby te mają bardzo duże wymagania wobec innych , jednak czują ciągły brak.
Podstawowy lęk: Jeśli wyrażę swoje potrzeby zostanę odrzucony.
Zaburzony komunikat: Potrzebuję.
Charakterystyka
Częsta ekscytacja nowymi projektami, ale problem z realizacją, zwracanie uwagi na siebie, lubią dużo mówić, zachęcanie innych do tego, żeby polegali na nich, przygarnianie zbłąkanych zwierząt, relacje: opiekuję się tobą więc masz mnie kochać. Skłonnośc do depresji i rozdrażnienia.
W ciele: uczucie pustki w brzuchu, trudności z nabieraniem powietrza, zapadnięta klatka piersiowa, płytki oddech, niski poziom energii.
Rozwiązanie w terapii NARM
Smutek i depresja są naturalnymi emocjami dla takich osób, pozytywne emocje stanowią wyzwanie. W trakcie procesu na pewno pojawi się odczucie głębokiego żalu po utracie zerwanych więzi i to uczucie musi zostać nazwane i zintegrowane. Terapeuta musi być otwarty na pracę z agresją. Należy uświadomić klientowi, że gdy tylko dajemy , to porzucamy część siebie. Praca powinna skupiać się w obszarze jak w bezpieczny i bezpośredni sposób wyrażać potrzeby.
ZAUFANIE
Podstawowe pytanie: Czy kiedy oddam kontrolę, będę wart miłości? Co jest dobrego w tym, że nie ujawniasz swojej bezbronności?
Ten styl rozwija się pomiędzy 2-4 rokiem życia. Uaktywnia się, gdy więzi z rodzicami są atakowane, wykorzystywane lub manipulowane. Jako dzieci jesteśmy nagradzani za spełnianie oczekiwań rodziców lub karani za nieposłuszeństwo, członkowie rodziny lubią rywalizować i uznawać siebie za lepszych. W efekcie czego zależność od innych w życiu dorosłym ludzie kojarzą z wykorzystaniem, oczekują, że będą zdradzani, więc ze strachu zdradzają pierwsi.
Osoby z tym stylem przetrwania są zainteresowane władzą i kontrolą. Uwielbiają współzawodnictwo. Mają skłonności narcystyczne, zakochane są w obrazie siebie, nie w tym kim się czują.
Ten styl przetrwania ma swój początek w niezaspokojonych ambicjach lub niespełnionych marzeniach rodziców, gdy dziecko dostaje nagrody za robienie tego co rodzice uważają za właściwe. Dziecko takie jest kontrolowane za pomocą gratyfikacji.
Rodziców takich nie interesuję kim są dzieci, dlatego maluch uczy się kształtować fałszywy obraz siebie, tracąc kontakt z własną autentycznością. Zaczyna kształtować w sobie poczucie odrealnionej wyjątkowości.
W tej strategii rozróżniamyy dwa typy:
Uwodzicielski prezentuje wizerunek, który odpowiada jego celom, przyciąga charyzmą, wie jak inni lubią się czuć i daje im to.
Dominujący czują niemoc wewnętrzną i bezsilność więc: rozwijają siłę fizyczną, tworzą imperia, kontrolują innych, zastraszają, rywalizują.
Najcześciej wykonywany zawód: polityk, przywódca religijny, guru
Główny lęk: utrata kontroli, strach przed porażką, bezsilność, słabość, porażka
Problem z komunikatem: Potrzebuję pomocy
Charakterystyka
Bardzo ciężko pracują na wizerunek zwycięzców, ale w głębi duszy czują się słabi. Wchodzą w związki z ludźmi oziębłymi, dla ludzi ciepłych mogą zachowywać się sadystycznie. Tożsamość opiera się o władzę związaną albo z seksem albo z pieniędzmi. Ludzie przy nich czują głupsi, gorsi, słabsi.
Kiedy kontrola zawodzi sięgają po narkotyki, seks, agresję, przemoc.
Rozwiązanie NARM
Korzystanie z terapii dla takich osób to wyzwanie, wolą korzystać z technik motywacyjnych, coachingowych lub NLP.
Aby pomóc klientowi należy skontaktować się bezpiecznie z poczuciem zranienia i bezsilności, rozwinąć zdolność do odczuwania ciała i ugruntowania. Stworzyć bezpieczną przestrzeń i kontakt, w którym klient będzie mógł ściągnąć maskę i pokazać swoją autentyczność. Terapeuta musi być wyrazisty i umieć stawiać granicę, ponieważ będzie testowany. Do rozwiązania dochodzi kiedy klient zrozumie, w jaki sposób był zdradzony przez rodziców.
W ciele: nadęta klatka piersiowa, silnie opancerzona, energia przesunięta w górę, brak ugruntowania.
AUTONOMIA
Podstawowe pytanie: Czy kiedy ustanowię granicę, będę lubiany, kochany?
Podstawowa potrzeba w wieku 2-4 lat. Kiedy potrzeba ta zostaje zaburzona, dzieci rezygnują z bezpośredniego wyrażania swojej niezależności, aby nie czuć się porzuconymi. Gdy dzieci wykazują opór rodzice wycofują się z kontaktu z nimi lub z miłości, więc dzieci zaczynają reagować w sposób w jaki się od nich oczekuje. Jako dorosłe osoby są bardzo uprzejme i otwarte, jednak mają problem ze stawianiem granic, są skupione na unikaniu konfliktu i na zadowalaniu innych.
Osoby, które reprezentują ten styl przetrwania uważają, że kiedy będą zachowywały się w zgodzie ze sobą zostaną odrzucone i skrytykowane. Dlatego mają w sobie ogromny lęk przed bliskością, która kojarzy im się ze stłamszeniem i rezygnacja z siebie.
Osoby te żyją w nieustannym napięciu, wywierają na siebie ogromną presję, aby robić to co się od nich oczekuje. Mają skłonnośc do ciągłego analizowania swojego zachowania.
Podstawowy lęk
Jeśli ludzie dowiedzą się jaki jestem nie będą mnie szanować i kochać.
Ta strategia kiedy oparta jest na wstydzie kształtuje postawę buntownika, a kiedy przybiera formą dumy kształtuje postawę jestem grzeczna, wiele mogę wziąć na siebie.
Charakterystyka;
lęk przed spontanicznością, oceną i atakiem, bierna agresja, w relacjach z innymi nie mówią co czują, unikają trudnych sytuacji.
Dużo energii zaciśniętej w ciele, skłonność do psychosomatycznych dolegliwości, oddech kontrolowany silnie uzbrojona blokiem mięśniowym klatka piersiowa.
Rozwiązanie w terapii NARM:
Podstawowa pułapka dla terapeuty przekierowanie odpowiedzialności na terapeutę, pytania typu : Co powinnam zrobić? Jak mogę to zrobić? Oraz posiadanie planu przez terapeutę.
Kiedy terapeuta podsuwa rozwiązania , dziecięca część w kliencie obudzi opór. Klient musi zobaczyć w jaki sposób kontroluje innych odgrywając rolę dobrego człowieka, obserwując wew. konflikt bez oceniania. Praca z granicami, rozwijanie poczucia własnego autorytetu.
MIŁOŚĆ/SEX
Podstawowe pytanie: Czy mogę mieć otwarte serce i jednocześnie witalny seks?
Ta potrzeba rozwija się w okresie od 4-6 lat i 12-15 lat. Kiedy rodzic najczęściej płci przeciwnej odrzuca nas lub nie uznaje naszej seksualności dziecko, odłącza seksualność od wyrażania miłości.
Osoby, które rozwinęły w sobie ten styl przetrwania to ludzie czynu i sukcesu. Bardzo atrakcyjni, wysportowani, liderzy, znane osobowości, ikony. Swoją atrakcyjność postrzegają jedynie przez pryzmat osiągnięć. U dorosłych ten styl przetrwania rozwija dwa typy ludzi: romantyczny, które idealizuje miłość i małżeństwo, pociąg seksualny czuje tylko we wczesnych stadiach rozwoju oraz seksualny, to osoby, które uwodzą seksualnością, poszukują i wykorzystują atrakcyjnych partnerów, często nie są zdolne do miłości, lubią okazywać swoją seksualność w stosunku do obcych osób, jeśli są w związku mają skłonność do romansowania, seksoholizmu i pornografii – w związku z tym, że ich ciało jest sztywne nie mogę w pełni doświadczyć przyjemności płynącej z seksu.
Charakterystyka:
Duże przywiązanie do wyglądu i sukcesu, ciągłe próby udoskonalania siebie i dążenie do perfekcji. Intensywne działanie sprawia, że nie muszą kontaktować się z emocjami, uczucia są zagrożeniem ponieważ konfrontują ich z bezbronnością. Bardzo boją się odrzucenia, dlatego wolą odrzucać jako pierwsze. Ich standardy życia są bardzo wysokie.
Ich energia jest bardzo wysoka i wyładowywana przez ćwiczenia fizyczne, opancerzenie mięśniowe wokół serca.
Rozwiązanie w NARM
Pozwól zauważyć klientowi, że nieudane relacje partnerskie nie są winą partnera, pracuj nad dopuszczaniem wrażliwości. Przekieruj uwagę na zrozumienie, że perfekcjonizm oparty jest o uczucie wstydu. Pomóż klientowi odróżnić uczucie miłości od podziwu oraz idź w kierunku rozszczepienia miłości od seksualności.
Już wkrótce : NeuroAffective Relational Model 2-dniowy warsztat wprowadzający: http://www.interp.pl/kursy-warsztaty/narm-warsztat/
